Lipoedeem

Lipoedeem is een chronische pijnlijke aandoening die gekarakteriseerd wordt door een ongelijkmatige vet- en vochtverdeling in het lichaam van met name vrouwen. Bij lipoedeem is er een stoornis in de aanmaak van vetweefsel. Bovendien is de afvoer van vocht via de lymfvaten niet optimaal met als gevolg een onderhuidse ophoping van vet en vocht. Deze ophopingen komen het meest voor in de benen, billen en heupen, waardoor de verhouding van het boven- en onderlichaam erg kunnen verschillen. Ook komt lipoedeem soms in de armen voor. Kenmerkend voor lipoedeem is de symmetrie van de vet- en vochtophopingen en de oedeemvrije handen en voeten.

Eerste signalen

Lipoedeem kent drie verschillende stadia waarvan de kenmerken variëren van een zachte huid en een figuur dat de ziekte enigszins toont tot een huid die walnootachtig oogt en benen met een sterk afwijkende vorm.

Zwaar gevoel of pijn in de benen.
Cellulitis (sinaasappelhuid).
Snel blauwe plekken.
Problemen bij het lopen door schurende huid.
Gewichtsproblemen, zonder aanwijsbare oorzaak.

De oorzaken

Er bestaan nog steeds veel onduidelijkheden over lipoedeem. Wat wel vast staat is dat erfelijke factoren een belangrijke rol spelen en dat de ziekte niet veroorzaakt wordt door teveel eten. Bovendien is bekend dat de ziekte zich vrijwel uitsluitend voordoet bij vrouwen. Vaak begint of verergert het bij een hormoonwisseling, bijvoorbeeld in de puberteit of na een zwangerschap. Soms speelt de menopauze of een aandoening, zoals een schildklierafwijking, een rol.

Factoren die lipoedeem negatief beïnvloeden zijn:

Aanleg tot overgewicht / vetzucht.
Verkeerde voeding.
Hormonale factoren.
Lang zitten of staan.
Te weinig spierarbeid.
Warmte.
Aanwezigheid van lymfoedeem/veneus oedeem.

Gevolgen van lipoedeem

Patiënten met lipoedeem ervaren vaak moeheid en hebben moeite met lichamelijke inspanning. Ook is het pijnlijk, en de huid van met name de scheenbenen is erg gevoelig voor druk van buitenaf. Bovendien hebben patiënten vaak een koud gevoel in de onderbenen en de klachten nemen in de loop van de dag toe, vooral bij warmte.
Daarnaast is er bij een aantal patiënten naast de ongelijke vetverdeling ook sprake van een verminderde afvoer van lymfevocht in combinatie met verslapping van het bindweefsel. Daardoor kan in de loop der tijd een combinatie ontstaan van lipoedeem en lymfoedeem ook wel lymfo-lipoedeem genoemd.
Ook blijkt bij lipoedeem vaak sprake van een zwak houdings- en bewegingsapparaat waarbij de banden (enkels, voeten, knieën) vaak zwak zijn. Bij fysiotherapeutisch onderzoek wordt zo vaak verminderde spierkracht gevonden en zwakke gewrichten en steunweefsel. Soms heeft een patiënt last van doorgezakte voeten.

Behandeling

De behandeling van lipoedeem is geen eenvoudige zaak. Gebruikte methoden zijn:

Manuele lymfedrainage (MLD) wordt uitgevoerd door een huidtherapeut of fysiotherapeut die zich in deze vorm van massage gespecialiseerd heeft. Het bestaat uit het bevorderen van de afvoer van vocht, waardoor ook de pijn vermindert. Na de drainage volgt het zwachtelen van de aangedane ledematen. Bij een stabiele situatie volgt het aanmeten van therapeutisch elastische kousen.
Liposuctie is het chirurgisch afzuigen van het overtollige vet. Deze techniek is niet geheel zonder risico’s. Maar kan na zorgvuldige diagnoses en goede uitvoer zeer positieve resultaten opleveren.
Compressietherapie kan helpen om extra vochtvorming tegen te gaan en afvoer van lymfe te bevorderen. Het is zeer aan te raden om altijd therapeutisch elastische kousen te dragen in geval van lipoedeem, ook in combinatie met bovengenoemde methoden.